Dat de van Adrichem's nou niet de aller beschaafdste mensen in de 19e eeuw waren, heb je in eerdere posts al kunnen lezen. Maar Wijnandus Pieter Josephus Christiaan van Adrichem spant wel de kroon. Wijnandus is de zoon van Johannis van Adrichem en Johanna Elisabeth Houter. En daarmee dus de broer van Johannes Huibert.
HIER heb ik al eens wat geschreven over het gezin.
Wijnandus wordt op 8 januari 1822 geboren in Rotterdam. Op exact dezelfde dag, maar dan een jaar later, als zijn 4 maanden daarvoor overleden broertje, die ook Wijnandus werd genoemd. Johannes Huibert is zijn oudste broer.
Wijnandus is 3 jaar als het hele gezin van Rotterdam naar Vlissingen verhuist. Daar gaat hij ook naar de lagere school.
In 1838, als Wijnandus 16 jaar oud is, duikt de familie op in Amsterdam. Zijn vader heeft hem en zijn broer dan al gegeven bij de Marine. Op 15 jarige leeftijd is Wijnandus dan als geëngageerd als Pijper (fluitspeler bij de Marine, speelt marsen en geeft signalen door) bij de 2e divisie mariniers.
In 1841 komt zijn moeder te overlijden. Wijnandus is dan 19 jaar. Zijn vader hertrouwd binnen een jaar met een vrouw die maar 7 jaar ouder is dan Wijnandus. Zijn vader en een zijn nieuwe vrouw krijgen samen nog een zoon in 1842.
 |
| Wijnadus inschrijving Nationale Militie |
Wijnandus is dan al voor de eerste keer gedeserteerd. Op 7 februari 1842 veroordeeld de krijgsraad van Noord Holland hem "voor het gemis van Kokarde (insigne) van 12 maanden". Hij moet 4 weken de gevangenis in, "gesloten aan hand en voet", en hij moet om de dag alleen leven op water en brood.
Op 25 april 1842 wordt hij overgeplaatst naar de 3e divisie van het Algemeen Depot van de Landmacht. Hij is dan
Fuselier, en 21 jaar oud.
Het depot was in Harderwijk en het belangrijkste werfdepot voor het Oost-Indische leger. Franse deserteurs, Duitse ex-officieren, Zwitserse soldaten, Nederlandse soldaten uit strafdivisie's, van allerlei pluimage had dienst in dit Oost-Indische leger.
"De middenstand profiteerde echter flink van de komst van de militairen en bakkers, slagers en ambachtslieden zagen hun omzet stijgen. In het kielzog van de militairen kwam ook een ander soort middenstand tot bloei. Kroegbazen, bordeelhouders en prostituees vestigden zich in Harderwijk en brachten het stadje tot leven op een manier die de gemeente niet voorzien had. De geworven militairen ontvingen, voorafgaande aan hun uitzending, een handgeld, dat hen in de zak brandde en dat er om vroeg uitgegeven te worden. De binnenstad veranderde dan ook in een drukke uitgaansgelegenheid waar brave burgers zich nauwelijks nog durfden vertonen. De militairen werden opgenomen in het dagelijkse straatbeeld, overdag met exercities en patrouilles, ’s avonds en ’s nachts in het bruisende uitgaansleven. Het leverde Harderwijk de weinig vleiende bijnaam ‘het gootgat van Europa’ op (veel militairen waren van buitenlandse komaf)." (bron: http://www.herderewich.nl/gebouwen.html)
 |
| Koloniaal werfdepot te Harderwijk |
Ik heb nog niet kunnen achterhalen waar Wijnandus gelegerd is geweest in Oost-Indië, maar goed zal het hem niet gedaan hebben.
 |
| Transport der Kolonialen Jozef Israels |
In 1843 lag Wijnadus met zijn garnizoen in (Den) Helder. Tijdens zijn schildwacht (in tijd van vrede) is hij zonder verlof of wisseling van de wacht, weggelopen. Hij is later aangehouden in Castricum. Hierbij is hij tot vier jaar kruiwagenstraf veroordeeld (dwangarbeid). Hij zit dan vast in Leiden.
 |
| Pesthuis Leiden, later militaire gevangenis, thans ingang Naturalis |
In die 6 jaar dat hij dan in dienst heeft gezeten heeft hij een heel lang strafregister opgebouwd.
De 1e straf die hij krijgt is in April 1838. Wijnandus is onzedelijk geweest bij de "Zaterdagsche inspectie" en krijgt 4 dagen "kwartier arrest". In mei worden er goederen in zijn deken gevonden, weer 4 dagen arrest. In juni is hij 's avonds niet op appel en komt pas om 10 uur terug. 4 Dagen provoost te water en brood en een maand kwartier arrest.
Bijna elke maand is het daarna wel raak. Hij is onzedelijk op zijn kleding, en spullen. En zitten 4 dagen in de politiekamer, of weer kwartier arrest. Dan is hij in december 1838 dronken op de taptoe (vergeet niet dat hij nog maar 16 jaar is!) en weer 8 dagen provoost.
En zo gaat het maar door. Hij laat zijn kleding slingeren, is ongevoelig voor de straffen die hij krijgt. Hij ruilt zijn goederen, gaat zonder permissie aan wal en verkoopt equipment stukken. Verregaande onzedelijkheid van zijn lichaam en wapening.
De straffen worden steeds strenger. Steeds langer arrest, en als dat niet meer helpt; 20 rietslagen.
"Bij het disciplinair afstraffen met rietslagen, is steeds een officier van gezondheid tegenwoordig. De veroordeelde ligt, met de broek gekleed en met de benen bij elkander gebonden, op een bos stro of op een ander veerkrachtig lichaam. De slagen worden niet op den rug, maar op de billen gegeven. Ze worden, regelmatig op elkander volgende, zonder tussen pozingen , welke de straf verzwaren, toegediend. Het is verboden om militairen , die volgens verklaring van den officier van gezondheid de straf niet geheel hebben kunnen doorstaan , later het ontbrekende getal slagen toe te dienen. De straf van rietslagen wordt immer opgevolgd door 24 uren zoveel mogelijk eenzame, opsluiting.",
En nog trekt Wijnandus zich er weinig van aan en krijgt hij 56 slagen met handdaggen*. Ook moet hij 4 dagen in het cachot. Hij loopt weg als hij kwartierarrest heeft, weer verregaande dronkenschap op de taptoe, 8 dagen cachot te water en brood. Tot hij de 1e keer deserteert.
*De gestrafte werd rechtopstaand met de handen omhoog aan het want geboeid. De lendenen werden beschermd door een strakgespannen lap zeil, waarmee het lichaam tegen een matras werd gesnoerd. Het aantal slagen van de strafoefening werd over het algemeen toegediend door twee kwartiermeesters, waarbij de gehele bemanning stond aangetreden.
 |
| Handdaggen |
Bij het Algemeen Werfdepot gaat hij gewoon op dezelfde voet verder. Alleen krijgt hij hier als straf geen kwartier arrest meer, maar alleen rietslagen.
Vieze kleding? 6 rietslagen. Weigeren aardappels te schillen? 6 Rietslagen. Malproper op zijn wapens, op zijn ransel, kwartiernest, patroontas? Niets in order hebben, goederen verbergen, verwaarlozing van zijn linnengoed, ransel slecht ingepakt, orders negeren? 6 rietslagen, 10 rietslagen. Het doet hem blijkbaar allemaal niets. Tot hij dus in 1843 wegloopt tijdens dienst en dan de gevangenis in moet. Dat is het einde van de carrière van Wijnandus bij de Marine. Heel wat anders dan zijn vader Johannis!
Net als zijn broer, duikt ook Wijnandus op in de Ommerschans.
Op 13 april 1847 voor de eerste keer. Hij komt aan vanuit Rotterdam, en hij wordt na exact een jaar weer ontslagen.
Op 1 december 1848 wordt Wijnandus schuldig bevonden aan bedelarij. In Haarlem heeft hij gevraagd om een aalmoes. Hij is dan 26 jaar oud, kleermaker van beroep. Wat zijn straf is heb ik niet kunnen vinden.
In 1850 is hij in elk geval in Amsterdam. Hij ligt dan namelijk 16 dagen in het Buitengasthuis. Wijnandus is dan nog steeds kleermaker van beroep en hij woont blijkbaar aan de Boommarkt 283 te Amsterdam. Waaraan hij is behandeld staat niet vermeld.
In november van datzelfde jaar wordt Wijnandus opgenomen in het Binnengasthuis te Amsterdam. Hij woont dan aan de Derk van Hasseltsteeg 11. Hij ligt op zaal 1, bed 7. En wordt 18 dagen verpleegd tot 7 december 1850.
Voor de 2e maal komt hij in de Ommerschans vanuit Zwolle op 28 januari 1851. Op 28 februari 1851 wordt hij overgeplaatst naar Veenhuizen. En op 8 juli 1853 wordt hij weer ontslagen.
Zijn signalement luidt dan:
signalement;
lengte: 1,57
aangezigt: ovaal
haar: blond
oogen: blauw
neus: small
mond: klein
kin: rond
9 Maanden later, op 18 april 1854 is hij al weer in de Ommerschans. Wederom komend vanuit Zwolle.
signalement;
lengte 1,58
aangezigt; lang
haar; blond
oogen; blauw
neus; spits
mond; gewoon
kin; rond
En op 3 juni wordt hij naar veenhuizen gezonden. 2 Dagen later deserteert hij.
"....Adrichem, Wijnandus Pieter Josephus Christiaan, van. No 1943, geboren te Rotterdam, oud 33 jaren, van de gereformeerde godsdienst, kleermaker, lang 1,55 el. aangezigt ovaal, voorhoofd laag, oogen blaauw, neus gewoon, mond klein, kin rond, haar en wenkbraauwen blond. Merkbare teekenen: aan de kin eenige vlekken.
Deze 2 zijn op 6 junij j.l. gedeserteerd uit het 3e gesticht te Veenhuizen. "
9 dagen na zijn ontsnapping wordt hij weer opgepakt en naar de Ommerschans gebracht. En op 28 juni mag hij weer naar Veenhuizen. Wanneer hij dan ontslagen wordt weet ik niet.
In de gevangenis van Hoorn kom ik hem vervolgens weer tegen. Hij is dan "medeplichtig aan schriftelijke bedreiging met brandstichting van eene wooning."
25 oktober 1856 wordt hij veroordeeld tot 2 jaar gevangenisstraf. Op 24 november 1856 komt daar nog 1 jaar bij. Einde straf is op 25 december 1859.
Op 17 december 1856 wordt hij ingeschreven in de gevangenis te Hoorn. Op 25 oktober 1859 wordt hij ontslagen op last van de commissie van administratie.
Hoe hij het heeft gedaan, geen idee, maar volgens de commandant van Administratie heeft Wijnandus
op 25 oktober 1859, dus de dag van de vrijlating "diefstal gepleegd bij nacht door meer dan 1 persoon. Gepleegd door middelen van buiten. Braak en inklimming in een bewoond huis. 20e November 1856, prov. ger. Noord Brabant."
De 4e keer dat Wijnandus op de Ommerschans arriveert, is dat vanuit Utrecht. Het is dan 27 februari 1860. Op 24 April wordt hij weer ontslagen.
signalement;
lengte 1,65
aangezigt; lang
haar; blond
oogen; blauw
neus; spits
mond; gewoon
kin; spits
Daarna is het in de archieven 7 jaar stil rond Wijnandus.
Als Wijnandus 44 jaar is trouwt hij op 16 september 1867 in Vroomshoop met de ook 44e jarige Trijntje Kuiper(s). Wijnandus is dan nog steeds kleermaker, maar ze trouwen met een verklaring van onvermogen, de schoenmaker en de winkelier kunnen bevestigen dat ze de kosten voor het huwelijk en de extracten uit de burgerlijke stand niet kunnen betalen.
Trijntje is geboren in Wilhelminaoord. Haar vader Heere Jacobs Kuiper en haar moeder Rompkje Douwes komen met 4 kinderen in 1821 naar Wilhelminaoord vanuit de subcommissie Leeuwarden. In Wilhelminaoord worden er nog twee kinderen geboren. Daarna gaat het gezin naar de Ommerschans waar nog 4 kinderen worden geboren.
"Heere Jaakes Kuiper komt in de kolonie dankzij de contribuanten uit Leeuwarden. Hij arriveert met vrouw en vier kinderen op 18 augustus 1821. Zijn echtgenote staat op het aankomstoverzicht als Rompkje Douwes en de kinderen als Janke, Wietske, Jacob en Douwe,
Na drie jaar, op 20 oktober 1824, mag hij met vrouw en inmiddels vijf kinderen (Trijntje is er in Wilhelminaoord bijgekomen) de boerderij nummer 14 bij de Ommerschans als vrijboer betrekken. Zie ook het lijstje eerste vrijboeren op de pagina Ommerschans. Blijkbaar doet hij dat heel goed, want jaren later wonen ze er nog.
Er komen nog drie kinderen bij: Hiltje, Hendrika en Rompkje, en alles lijkt een en al rust.
Maar vanaf 1839 beginnen er allemaal dingen te veranderen.
Eerst gaat Janke op 24 april van dat jaar met ontslag.
Een week later, op 1 mei, gaat Trijntje weg om een dienstje te aanvaarden, maar die keert na anderhalve maand, 15 juni, terug op het nest.
Diezelfde dag, dus 15 juni, vertrekt Jacob de grote maatschappij in.
In 1840 zijn er twee van zulke mutaties.
De eerste is dat Wietske in februari met ontslag gaat, maar de tweede is dat Janke op 24 augustus terugkeert. Mét kind. En met een onduidelijk geschreven aantekening ´verlaten vrouw van F. Naerebout´. Maar voor het goed weergeven van die laatste naam durf ik mijn hand niet in het vuur te steken. Het is wel dezelfde achternaam als van haar kind, dat als voornaam Rompkje draagt en zou zijn geboren op 19 juni 1840.
En tenslotte 1841.
Eerst gaat op 8 mei Janke met ontslag. Of dat vrijwillig is of niet wordt in het stamboek niet vermeld. En dan wordt op 23 december 1841 Heere Jaakes Kuiper met zijn hele gezin ontslagen. En ook hier weet ik niet of het vrijwillig was of niet. Naar schatting is hij dan een jaartje of 53." (bron; Wil Schackmann)
Wijnandus en Trijntje krijgen drie dagen na hun trouwen een dochter; Petronella Hendrika van Adrichem. Helaas overlijdt het meisje een week na haar eerste verjaardag in Vroomshoop.
Wijnandus overlijd 5 jaar later op 27 april 1872 in Veenoord (Sleen) in Drenthe. Wat hij daar deed is mij niet duidelijk. Hij wordt aangegeven door zijn buren, maar zijn woonplaats is op dat moment Hellendoorn, staat in de akte, daar wordt zijn overlijden ook 3 mei geregistreerd. In het bevolkingsregister van Hellendoorn kan ik echter geen van Adrichem vinden.
Wijnandus is slechts 50 jaar geworden.
Van zijn vrouw, Trijntje Kuipers ontbreekt elk spoor. Ook heb ik geen andere kinderen kunnen vinden, wat ook wel kan kloppen met de wat hogere leeftijd van beide bij hun trouwen.
Ik blijft het vreemd vinden dat kinderen van een militair zo op het slechte pad en aan de bedelstaf raken. Vader zal als Luitenant Geweldige bij de Marine geen slecht inkomen hebben gehad. Maar misschien hebben ze hun vader wel nooit meer gezien na het tweede huwelijk. Ooit hoop ik er achter te komen. Tot die tijd moeten we het doen met deze feiten.
.jpg)
