Johannis (Jan) Sijbrantse van Adrichem

Over de eerste tien generaties voorvaderen van de familie van Adrichem heb ik hier inmiddels al een stuk geschreven. Alleen Johannes Sijbrants van Adrichem ontbreekt nog in het rijtje. Johannes is de zoon van Sijbrand van Adrichem en Anna van de Meer. Het stel uit dit verhaal. En hij is de vader van de ongehuwde Anna van Adrichem, het verhaal van haar en haar zoon Johannes vind je hier.

Ik weet, in verhouding met zijn voorouders en nazaten, niet zo heel veel over hem en zijn gezin te vertellen, maar ik ga toch proberen zoveel mogelijk van hun levensverhaal te reconstrueren.

Johannes werd gedoopt op 18 november in het jaar 1722 in IJsselmonde, op dat moment een dorp naast Rotterdam.
Rotterdam was op dat moment een stad in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Het was de periode van het Tweede Stadhouderloze Tijdperk.
De naam Johannes van Adrichem is al heel erg veel genoemd in al mijn verhalen. De Johannes waar ik het in deze post over ga hebben in eigenlijk Johannes van Adrichem de Eerste. Na hem zal een lange lijn nazaten volgen die dezelfde naam dragen. Zijn roepnaam was Jan, en zo zal ik hem vanaf nu ook noemen om de verwarring niet groter te maken.

Natuurlijk heb ik me afgevraagd waar de naam Johannes vandaan komt. Naar wie is hij vernoemd? Aangezien de naam Johannes nog niet eerder in de familie voorkwam ben hier toch even verder in gedoken.
Zoals ik al eerder heb geschreven was het in die tijd zo dat je je kinderen moest vernoemen naar de grootouders. In het gezin van Johannes ouders, die samen 7 kinderen kregen, is dit ook gebeurd.

Het eerste kind; Cornelis werd genoemd naar grootvader Cornelis Jans van der Meer. Het tweede kind Adriana werd genoemd naar haar grootmoeder Adriana Cornelis Roest.
Kind nummer drie Corstiaen werd vernoemd naar grootvader Corstiaen Sijbrants van Adrichem, dit kindje overleed na 26 dagen. Het kind dat hierna kwam, ook een jongetje, kreeg ook de naam Corstiaen.
Het vijfde kind kreeg de naam van de enige overgebleven grootmoeder; Neeltie, naar Neeltie Claes van der Laan. Het zesde kind kreeg opnieuw de naam Corstiaen nadat ook de vorige Corstiaen overleed op 1 jarige leeftijd.
En de komt het 7e kind, en zijn de namen op. Dit wordt dus Johannes. Mogelijk is hij vernoemd naar zijn overgrootvader. De vader van Cornelis Jans van der Meer, waar het eerste kind naar werd vernoemd. Ik heb echter geen bewijs gevonden van een Jan of Johannes van der Meer. Maar dit lijkt me het meest logisch. Johannes of Jan was in elk geval op dat moment de populairste naam in Nederland. Vlak na de geboorte van Jan overlijd zus Neeltje. Als achtste kind komt er een meisje bij die ook de naam Neeltie krijgt. 

Het leeftijdsverschil tussen Jan en zijn oudste broer Cornelis is tien jaar. En met zijn zus Adriana ssheelt Jan negen jaar. Broer Corstiaen is twee jaar ouder en zus Neeltie is twee jaar jonger.
Jan groeit dus op in een gezin met twee broers en twee zusjes. Het gezin woont de eerste jaren in het dijkdorp IJsselmonde. Waar, zoals hier te lezen is, zijn de kinderen naar school geweest. Iets wat vader Sijbrant en moeder Anna erg belangrijk vonden. Hoewel Jan dus waarschijnlijk een goed beroep had, heb ik nergens kunnen vinden wat dit is geweest.

In IJsselmonde is al vanaf 1700 jaarlijks de Paardenmarkt. Dit evenement duurt een week, waarbij ook een kermis, braderie en andere activiteiten zijn zoals ringsteken. Iets waar het hele jaar naar uitgekeken werd. Ook door Jan en zijn broers en zussen. Helaas is me verder niets bekend over de jeugd van Jan...

Bijschrift toevoegen

In 1745, als Jan 23 is, trouwt hij in Cool met Marietje Pons, een vrouw die zes jaar ouder is dan hij. Marietje komt uit Kralingen. Jan is dan woonachtig "onder de singel in Cool".
Pas in 1747 is Marijtje zwanger. Helaas wordt het kindje op 27 mei 1748 levenloos geboren. En niet alleen het kindje overlijd ook Marietje overlijdt in december 1750 op slechts 34 jarige leeftijd.

Anderhalf jaar later trouwt Jan, die inmiddels 29 is, met de tien jaar jongeren Hester Molenaar, een jongedochter geboren in Alphen, maar wonend aan de Binnenweg onder Cool. Arm is het stel niet. Beide betalen ze de 6,00 gulden kostende leges voor het huwelijk.
Na hun huwelijksdag op 16 mei 1752 gaat het stel in Cool wonen aan de Binnenweg.

Al in 1454 liep door de Coolpolder een binnenweg van Rotterdam naar Schoonderloo met een afslag naar Delftshaven. Die afslag heette Coolsche Weg of Binnenweg en loopt door tot aan de Coolsingel.  Cool was tot 1816 een ambachtsheerlijkheid ten Westen van Rotterdam. En zelfs van 1809 tot 1816 nog even een zelfstandige gemeente.

Cool

Hester raakt vrijwel meteen na het huwelijk in verwachting en in de zomer van 1753 bevalt Hester van hun eerste kind. Het is een meisje en krijgt de naam Anna. Twee jaar later krijgt het stel een zoon; Dirk, genoemd naar de vader van Hester. Maar dan gebeurd er de ene na de andere trieste gebeurtenis. Dirk overlijdt na 14 dagen. Een jaar later wordt er een levenloos jongetjes geboren. En drie weken later overlijdt dochtertje Anna, net twee jaar oud. Een jaar daarna gaat het weer mis. Er wordt weer een levenloos jongetje geboren.
In 1760 krijgt het stel weer een dochter, met opnieuw de naam Anna. Het meisje blijft leven en drie jaar later wordt zoon Sijbrant geboren. Maar ook dit ventje wordt niet ouder dan 1 jaar.
Zes jaar na de geboort van Anna krijgen ze een dochter Maria. Ook dit kindje blijft in leven.
In 1768 ziet dochter Adriana het levenslicht en Elisabeth in 1771.
Hester is dan 39, net zo oud als ik nu ben. Jan wordt dat jaar 50..
Het geluk lijkt compleet. Maar Adriana overlijdt op drie jarige leeftijd. Elisabeth wordt slecht acht jaar oud.

Als je de tabel bekijkt zie je duidelijk hoe groot de kindersterfte was in die tijd. Negen keer is Hester zwanger geweest. Met het kindje uit zijn eerste huwelijk erbij heeft Jan maar liefst acht keer een kindje moeten begraven. Wat een groot verdriet. Slechts twee meisjes worden volwassen...

Zeven van de negen kinderen worden geboren aan de Binnenweg Op de doopakte van Adriana staat "Wonende buiten de Delftse Poort". De Delftse Poort was één van de tien stadspoorten van Rotterdam. Deze werd in 1764 gebouwd en was de derde poort op die plek, de twee anderen werden vanwege hun bouwvalligheid gesloopt. Bij het bombardement van Rotterdam werd deze Delftse poort verwoest. Nu staat er op deze plek een reconstructie van staal.

Oude en Nieuwe Delftse Poort

Jongste dochter Elisabeth werd geboren "op de Cingel" onder Cool. Bij haar overlijden 8 jaar later wordt als woonplaats vermeld "op de Coolse Cingel onder Cool".

Het woord singel betekende ooit zoiets als stadsgrens. De verdedigingswerken aan de stadskant van een gracht werden vesten genoemd. In Rotterdam had je de Coolvest met daar langs de singel, die dus Coolsingel werd genoemd. De Goudsevest met daarlangs de Goudsesingel.  In 1909 is de Coolvest al lang niet meer de rand van de stad en wordt de Coolvest gedempt voor de aanleg voor de huidige Coolsingel, de belangrijkste straat van de stad. 

Delftse Poort met rechts de Coolsingel

Het lijkt er op dat de familie van Adrichem steeds net buiten de grenzen van de stad Rotterdam woonden. Had dit te maken met het beroep dat Jan uitoefende? Was hij herbergier, had hij een bleekerij of tuinderij? Beroepen die je buiten de poorten uit moest oefenen? Of was het buiten de poorten goedkoper wonen?

Het ambacht van Cool, net buiten de stadspoorten van Rotterdam.

De poorten sloten in de winter om half 10 en in de zomer om half elf. Dan kon er niemand de stad meer in of uit. Woonde je buiten de poort dan had je geen bescherming van de stadsmuren zodat boeven en ander gespuis vrij om je huis liepen. 's Ochtends tegen vier of vijf uur, naar gelang het seizoen, gingen de poorten weer open.

In 1788 trouwt de dochter van Jan en Hester, Maria Pro Deo met Pieter Christiaan Jurgens. Pieter een jongeman "van 't Holsteijnse" Maria, 22 jaar, een jongedochter van 't Ambacht van Cool. Het stel krijgt vier kinderen waarvan er slechts één de leeftijd van 42 jaar bereikt. Maria en Pieter wonen 'Buijten de Schiedamsepoort". Bij de geboorte van hun eerste dochter wonen ze aan de "Singel buijte de Delfsepoort"

En dan Anna, ook zij is voor mij een vrij groot raadsel. Waar woonde ze, waar werkte ze, wat deed ze in haar leven?

Ik neem aan dat ze als ongetrouwde dochter nog in huis woonde, of dat ze ergens in de huishouding werkte. Maar als Anna 33 is raakte ze ongehuwd zwanger, van een tweeling. Als ze op 7 januari 1794 haar kinderen laat dopen doet ze dat niet in de Gereformeerd kerk in Cool waar de rest van de familie is gedoopt, maar in de Rosaliakerk in Rotterdam. Een katholieke kerk, met twee wildvreemde mannen als getuige. Ze noemt haar oudste zoon Johannes, naar haar vader. De tweede zoon krijgt de naam van een van de getuigen. Haar woonadres wordt niet vermeld.

Het zal een schok geweest zijn voor Jan en Hester. Amper drie weken na de geboorte van de kinderen sterft Jan op 74 jarige leeftijd en blijft Hester alleen achter.
Of woont Anna met haar twee zoons bij haar?
Vlak voor zijn eerste verjaardag overlijdt Wijnandus, een van de beide kindjes.
Een half jaar later, in de zomer van 1795, bevalt zus Maria van haar derde kindje. Anna is hierbij aanwezig als getuige. Blijkbaar is er dus wel contact met haar familie en is ze niet vanwege de schande verstoten.

Ik wil zo graag weten hoe hun leven er uit heeft gezien, maar ik kan het helaas niet meer achterhalen. Hoe was het in die tijd als ongehuwde moeder? Heeft ze het zwaar gehad? De zorg voor haar jonge zoon en haar ouder moeder, geen man voor financiële ondersteuning. Hoe kwam ze aan geld? Heeft ze drastische dingen moeten doen om te overleven?

Hester overlijdt op 77 jarige leeftijd op 23 mei 1804 op de Binnenweg onder Cool, waar ze ook woonde voordat ze ging trouwen.
Het zou me niet verbazen dat ze al die tijd op dezelfde plek hebben gewoond maar dat het niet zo nauw genomen wordt met het vermelden van de exacte plek waar ze woonachtig zijn. De Binnenweg loopt immers tot de Singel en dat is net buiten de poort. Ook waren de van Adrichem's die er woonden één familie.

De Binnenwegse  of Coolse Poort in 1760 met op de voorgrond buiten de stadspoort een bleekveld. Dit is het Ambacht van Cool. Op de achtergrond de Laurenskerk.

Dezelfde plek nu. Midden in Rotterdam.

Binnenwegse Poort aan de Coolsingel (buiten de poorten, in Cool)

Na het overlijden van moeder Hester woont Anna, dan 44 jaar, met haar zoon 11 jarige zoon Johannes nog steeds in Rotterdam.
Zodra Johannes 18 wordt gaat hij  in dienst van het Franse leger en vecht met Napoleon. Johannes raakt gewond in Colmar en wordt gevangen genomen door de Russen. Na enkele dagen laten ze hem vrij en hij vertrekt hij weer naar Nederland, naar huis, naar zijn moeder. Hij gaat in het Nederlandse leger en vecht mee bij Waterloo.
Uiteindelijk komt zijn carriere in wat rustiger vaarwater. Hij trouwt op 27 jarige leeftijd en vertrekt 10 jaar later moment met zijn gezin en zijn moeder Anna naar Vlissingen waar Anna zal overlijden op 67 jarige leeftijd.