Johanna Catharina de Roo-Vitjeroo

Ik schreef al eens eerder iets over Johanna Catharina Vitjeroo, een zus van mijn betovergrootvader Johannes van Adrichem, maar ik vind dat ze ook wel een eigen post verdiend, ondanks dat ik niet zo veel over haar weet. 

Ommerschans

Johanna Catharina Vitjeroo's geboorte begint al bijzonder. 

Haar moeder Hendrikje Vitjeroo, geboren in Leeuwarden, bruine haren, blauwe ogen, rond gezicht, slechts 1,42 m lang, trouwde op achtentwintigjarige leeftijd met de in Hoorn geboren Jacobus de Haan. 

Hendrikje was hoogzwanger tijdens de voltrekking van het huwelijk. Drie weken later werd dochter Trijntje geboren. Op 7 februari 1852 wordt het gezin opgepakt vanwege bedelarij en veertien dagen vastgezet. Op 22 februari 1852 werden ze opgezonden naar de Koloniën van Weldadigheid en kwam terecht in de Ommerschans. Hier werden de mannen van de vrouwen en kinderen gescheiden en moesten slapen op aparte zalen. Slechts zes dagen later, op 28 februari 1852 komt de kleine Trijntje te overlijden, nog geen acht maanden oud. Ze werd begraven, net als duizenden anderen in een naamloos graf bij de Ommerschans. Op 9 maart 1852 worden Hendrikje en Jacobus opgezonden naar Veenhuizen, hun dochtertje blijft achter in de koude grond van de Ommerschans. 

Anderhalf jaar later, in november 1854, overlijd ook Jacobus de Haan op drieëndertig jarige leeftijd, Hendrikje als weduwe alleen achterlatend. 

Hier begint het verhaal bijzonder te worden want op 3 augustus 1855 wordt Johanna Catharina geboren in de Ommerschans. Dat is bijna negen maand na de dood van haar moeder Hendrikje's echtgenoot Jacobus. Nog bijzonderder is dat de geboorte van Johanna Catharina niet wordt aangegeven bij de burgerlijke stand. 

Veenhuizen

De geboorte van Johanna Catharina staat echter wel vermeld in het "Handboek der bedelaarsgestichten" van de Ommerschans. Op 3 november 1857 trouwt moeder Hendrikje op vierendertig jarige leeftijd met de achtendertig jarige, eveneens kolonist, Johannes Huibert van Adrichem. Johannes Huibert wil bij dit huwelijk de dan anderhalf jaar oude Johanna Catharina erkennen als zijn dochter, maar dan blijkt dat haar geboorte nooit is aangegeven bij de burgerlijke stand. En dat is een probleem. 

Het duurt ruim een jaar voordat het via de rechtbank in Deventer is geregeld dat Johanna Catharina's geboorte wordt aangegeven, en Johannes van Adrichem haar als zijn dochter krijgt erkend. Maar de achternaam "van Adrichem" krijgt ze niet en ook niet de achternaam "de Haan" wie me echter de meest aannemelijke vader lijkt. Pas op 30 november 1858 krijgt Johanna Catharina de achternaam van haar moeder; "Vitjeroo". 

Maar wie is dan de biologische vader? Het kan de eerste echtgenoot Jacobus de Haan nog zijn, maar dan is hij vlak na de bevruchting overleden. Het kan het resultaat zijn van een vluchtige, misschien niet helemaal vrijwillige relatie. Of is toch Johannes Huibert van Adrichem de vader en was er al sprake van een relatie ten tijde of direct na het overlijden van de eerste echtgenoot Jacobus? DNA testen lijken me de enige mogelijkheid om hier nog achter te komen mochten nabestaanden dat willen.

Intussen heeft Johanna Catharina een broertje gekregen, een zoon geboren uit het huwelijk van Hendrikje en Johannes Huibert van Adrichem. De naam van de pasgeboren baby wordt Johannes. Er volgen uiteindelijk ook nog een broertje Hendrik Wijnandus Arie die ook in de Ommerschans wordt geboren en in Veenhuizen krijgt de zevenjarige Johanna Catharina er nog een zusje bij, haar naam is Gerhardina, roepnaam Geerdjen.

Het gezin doet het goed op de Ommerschans, wordt na goede arbeid ontslagen om vervolgens weer in armoede te vervallen. En om na het vragen om een aalmoes aan de veldwachter vervolgens weer met het hele gezin opgezonden te worden naar de Koloniën van Weldadigheid. Johanna Catharina is achttien jaar als ze uiteindelijk voor de laatste keer de kolonie verlaat met haar ouders, broers en zusje. 

Het gezin gaat wonen in Hellendoorn om te werken in de textiel. Daarna verhuist het hele gezin naar Hilversum waar Johanna Catharina haar toekomstige man ontmoet. Ze trouwt op 1 juni 1876 met de in Leiden geboren Abraham de Roo. Johanna Catharina is op dat moment weefster en Abraham wever. Mogelijk hebben ze elkaar in de fabriek leren kennen, al staat Abraham ten tijde van het huwelijk nog wel ingeschreven als inwoner van Leiden en niet als inwoner van Hilversum. Het huwelijk wordt in Leiden ook aangekondigd. In 1877 wordt de eerste zoon geboren van Johanna en Abraham, zijn naam is Stephanus Johannes de Roo. 

Johanna Catharina's (stief)vader Johannes Huibert van Adrichem overlijd in 1878 op negenenvijftig jarige leeftijd in Hilversum. Moeder Hendrikje blijft alleen achter met de jongste twee kinderen; Hendrik, op dat moment negentien jaar oud en Gerhardina, veertien jaar oud. 

Op 9 mei 1879 overlijd het eerste kindje van Johanna Catharina en Abraham, de tweejarige Stephanus Johannes in Hilversum, maar het gezin staat op dat moment geregistreerd als inwoners van Haarlem, zijn overlijden is ook in Haarlem geregistreerd. Mogelijk waren ze op bezoek bij moeder Hendrikje die in Hilversum woonde op dat moment.

Abraham en Johanna Catharina wagen een grote stap en gaan met z'n tweeën in Duitsland op zoek naar werk in de textielindustrie. Mogelijk is er in Nederland niet voldoende werk meer voor ze. De reis duurt nu tweeënhalf uur met de auto over de snelweg, toendertijd een afstand van minstens vierenveertig uur lopen. Mogelijk hebben ze ook deels met een kar of trein afgelegd, maar in elk geval het was een flinke afstand in die tijd, een reis van meerdere dagen.

Ze komen terecht in Ochtrup, waar Johanna Catharina op 8 juli 1880 weer van een zoon bevalt, ook hij krijgt de naam Stephanus Johannes de Roo. Op 24 maart 1883 komt in het Duitse Eschendorf opnieuw een zoon ter wereld. Zijn naam is Johann Martin Hubert de Roo. En in het eveneens Duitse Rheine wordt de laatste zoon Wilhelm Friedrich de Roo op 24 april 1885 geboren. 

Johanna Catharina's moeder Hendrikje woont tijdelijk in Rheine bij het gezin van haar dochter en schoonzoon. Ook Johanna Catharina's broer Johannes van Adrichem en zijn vrouw Judith Langkamp woont voor een tijd met zijn gezin in Rheine. Waarschijnlijk werken ze allemaal in de textielindustrie. Mogelijk dat er hier meer werk in de textielindustrie. De familie van Adrichem is duidelijk een familie zonder vaste roots. Het gezin en alle kinderen met hun gezinnen trekken makkelijk van de ene naar de andere plek op zoek naar een beter leven. Van Ommen en Veenhuizen via Hilversum, Hellendoorn, Groningen, Nederlands-Indië, Rheine, Eschendorf, Ochtrup en alle andere plaatsen waar ze geprobeerd hebben om zich te vestigen om uiteindelijk in Enschede terecht te komen.  

Voor Johanna Catharina komt het echter nooit zo ver. De jonge moeder overlijd op 29 september 1890 in Rheine. Ze werd maar vijfendertig jaar oud. Oudste zoon Stephanus Johannes is dan negen jaar oud, Johann Martin Hubert is zeven jaar oud, de jongste zoon Wilhelm Friedrich is nog maar vijf jaar oud. Abraham blijft alleen achter, vierendertig jaar oud en een weduwnaar met drie jonge zonen. Johanna Catharina's moeder Hendrikje Vitjeroo zal vermoedelijk de zorg van de kinderen op zich hebben genomen, zij is dan nog woonachtig in Rheine. Hendrikje is dan zevenenzestig jaar oud en haar gevorderde leeftijd zal het zorgen er niet makkelijker op hebben gemaakt. 

In 1901 woont moeder Hendrikje Vitjeroo echter weer in Hilversum. Geen idee waarom ze in haar eentje weer die kant op is gegaan, er is niets of niemand meer van haar gezin die op dat moment nog in Hilversum woont. Zoon Johannes woont in Nordhorn, dochter Gerhardina waarschijnlijk ook, zoon Hendrik zit zelfs helemaal in Nederlands-Indië. Hendrikje woont aan de Bodemanstraat 33 samen met ene Geertruida de Wit. 

Ik heb geen tweede huwelijk van de achtergebleven echtgenoot Abraham gevonden. Het moeten zware jaren voor Abraham zijn geweest, lange werkdagen en ook nog de kinderen alleen opvoeden. En dan gebeurd het ergst denkbare; vader Abraham overlijd op 16 november 1896 in Eschendorf, slechts veertig jaar oud. De zoons zijn dan zestien, dertien en elf jaar oud. De kinderen werkten mogelijk zelf ook al in de textielfabriek, niet ongewoon in die tijd. 

Johanna Catharina's oudste broer Johannes van Adrichem wordt voogd van de drie jongens. Ik heb echter niet kunnen vinden of de jongens bij hun oom Johannes van Adrichem en tante Judith Langkamp en hun nog groeiende gezin zijn gaan wonen of dat ze mogelijk in een weeshuis o.i.d. terecht zijn gekomen, al was de oudste zoon er misschien al wel te oud voor. 

Ik ga er van uit dat de jongens een paar jaar bij het gezin van oom Johannes van Adrichem zijn gaan wonen. Het gezin vertrekt rond de eeuwwisseling naar Enschede waar het gezin uiteindelijk definitief blijven wonen. Moeder Hendrikje blijft in Hilversum waar ze in 1913 in haar eentje op negentachtigjarige leeftijd in de Bakkerstraat overlijd.

Bakkerstraat Hilversum

De zoons van Abraham en Johanna Catharina blijven ook allemaal in Enschede wonen waar ze trouwen, kinderen krijgen en ook overlijden. Ik hoop ooit op contact met de nabestaanden van de familie de Roo. Ik ben zo benieuwd of ze weten hoe het leven van de drie zoons de Roo is verlopen na het jonge overlijden van hun ouders. Tot die tijd probeer ik verder te zoeken in de archieven naar de levens van de jongens in de hoop het plaatje van die verschrikkelijke tijd na het verlies van beide ouders compleet te krijgen.

Textielstad Enschede

Bekende familieleden deel II

Lang geleden, zo rond 2005, zag ik op TELEAC het programma "Verre verwanten". Een bekende Nederlander en een onbekende Nederlander kregen steeds verhalen te zien over hun voorouders en aan het eind van de aflevering kregen ze te horen wie hun voorouders waren. In het geval van de bekende Nederlander was het een onbekende Nederlander en de onbekende Nederlander stamde af van een bekende Nederlander.  Dit programma was de aanleiding voor mij om mijn stamboom uit te zoeken, nadat ik in aflevering drie de naam van Adrichem tegenkwam. 

De uiteindelijk bekende voorouder van de onbekende Nederlander bleek in die aflevering Maerten Harpertsz Tromp te zijn. 

Maerten Harperts Tromp

Maerten Harpertsz Tromp is geen bloedverwant, maar zijn schoondochter en ik delen dezelfde voorouder.

Maerten Harpertsz Tromp, de bekende zeevaarder, werd geboren in Brielle. Hij sneuvelde in 1653 bij de Slag ter Heijde en werd begraven in Delft. In de Oude kerk te Delft is zijn enorm grafmonument te vinden. 

Maerten trouwde drie keer en kreeg tien kinderen. Zijn oudste zoon was Harpert. 

Harpert werd in Rotterdam geboren in 1627, zijn moeder was Dignom Cornelisdr. de Haes. Zij overleed al op drieëndertig jarige leeftijd. Waarna hij hertrouwde, maar ook zijn tweede vrouw overleed op de jonge leeftijd van zesendertig jaar. Hij trouwde nogmaals en met zijn derde echtgenote kreeg Maerten nog eens zes kinderen waarvan er drie jong overleden.

Harpert Maertensz Tromp

Zoon Harpert trouwde met Magdalena Jacobsdr. van Adrichem. Harpert studeerde rechten in Leiden, waarna hij de titel Mr. mocht dragen. Hij was Heer van Voorburg, schepen van Delft, maar ook burgermeester van Delft in 1674, 1675, 1682 t/m 1688. Hij was kapitein in het leger, maar ook was hij kerkmeester van de Nieuwe en Oude kerk te Delft. Harpert overleed in Delft op 4 mei 1691. Hij werd begraven in de Oude kerk net als zijn vader. Hij had maar liefst achttien lijkdragers. 

Sara van der Graeff

Jacob Adriaensz van Adrichem

De uit Delft afkomstige Magdalena van Adrichem werd gedoopt op 18 juni 1639 en overleed in Delft op 17 november 1684. Haar ouders waren Meester Jacob Adriaens van Adrichem en Sara Jacobsdr. de Graeff. Jacob is een nazaat van de Delftse Burgermeestersfamilie van Adrichem waar ik al eerder over schreef. Jacob studeerde rechten in Leiden en mocht zich na zijn studie Meester in de rechten noemen. 

Magdalena van Adrichem trouwde met Dirk van Beresteyn, hij overleed echter binnen een jaar na hun huwelijk. Hierna trouwde Magdalena met Harpert Maartensz Tromp. Het echtpaar woonden aan de westzijde van de Oude Delft in "de Papegaay", maar het stel bezat meerdere huizen. Bij het overlijden van Harpert bevonden zich in die huizen samen ruim 350 schilderijen, ook een deel uit de nalatenschap van zijn vader. Het geeft wel aan dat een erg rijke familie was. 

Magdalena Jacobsdr. van Adrichem

Harpert en Magdalena kregen samen negen kinderen: 

1. Sara Harperts Tromp; Zij werd gedoopt op 19 september 1655 in Delft. Ze trouwde met Casper van Kinschot en overleed op 18 april 1711 in Delft. 
2. Dina  Harperts Tromp; Zij werd gedoopt op 6 oktober 1657 in Delft. Ze trouwde met Thomas Duijst van Beresteyn, Heer van Maurik. Ze is overleden op 31 oktober 1699, op 42 jarige leeftijd. 
3. Maarten Harperts Tromp; gedoopt op 14 april 1659 te Delft. Hij trouwde Catharina Beijer. Met Maarten stierf het geslacht Tromp in mannelijke lijn uit.
4. Jacob Harperts Tromp; gedoopt 8 maart 1661 in Delft. Hij stierf vier jaar later op 10 november 1665.
5. Johanna Harperts Tromp; Gedoopt op 26 september 1662 in Delft.  Ze huwde Johan van Voorburg en stierf op 27 jarige leeftijd op 14 augustus 1690.
6. Dirk Harperts Tromp; geboren op 13 september 1665 in Delft. Hij is op vijfjarige leeftijd overleden. 
7. Margarteha Harperts Tromp; Zij is gedoopt op 9 juli 1668 in Delft. Ze trouwde met Nicolaas Kien. Margaretha overleed op 13 februari 1705 in Amsterdam. Zesendertig jaar oud.
8. Alida Harperts Tromp; Alida werd gedoopt in Delft op 3 november 1671. Nadat haar zus Dina overleed, kreeg Alida een onwettig kind van haar zwager Thomas Duijst van Berensteyn. In die tijd mocht je niet trouwen met de zuster van je overleden vrouw,. Het kind, die de naam Paulus Gijsberti kreeg, was dus een bastaard en werd gedoopt in Amsterdam. Alida is overleden op vier april 1703 in Amsterdam op 31 jarige leeftijd. 
9. Jacoba Harperts Tromp; gedoopt 9 juni 1677. Zij trouwde met Johan Willem Groelaert, heer van Surester en na zijn overlijden met Johan Hibelet. Jacoba overleed op 20 augustus 1762 in Den Bosch.

Christianus Crucius Adrichomius

Over de Delftse burgermeesters familie van Adrichem aan wie ik zijdelings verwant ben is er nog meer te vertellen. 

Ditmaal wederom over een zoon van de Delftse burgermeester, Adriaen Claesz van Adrichem en zijn vrouw Bartha Corssen van Vliet. Adriaen was naast burgermeester ook korenkoper en brouwer in brouwerij "'t Dubbele Cruijss" te Delft. Over zoon Claes en Adriaen schreef ik al eerder.

Brouwerij ""t Dubbele Cruijss" te Delft

Dit keer is zoon Christiaen aan de beurt. Christiaen werd geboren in Delft op Valentijnsdag 14 februari 1533 in de brouwerij van zijn vader, "'t Dubbele Cruijss". Vader Adriaen Claesz van Adrichem schrijft in zijn familie aantekeningen over de geboorte van zijn zoon; 

Int jaer ons Heren XVc ende driendoertich, tjaer ingaende op die
jaersdach, doen woerde gheboren Coersteiaen Adriaensz., mijn twiede
kynt, op synte Valentijnsdach ende was op een vrijdach smoerghens
voir vijf uren op den XIIII in februario ende sijn peeten sijn
gheweest Claes Coernelisz. sijn oem van Delfgaeu ende gaf hem tot
sijn pylleghyeft XXXII stuwers ende sijn oem Henrick Coerssen opt
Wout ende ghaf hem tot sijn pilleghyft XXXII stuwers ende sijn
moetgen Trijntghen Ariaen Allertsz. huysvrou ende gaf tot sijn
pylleghyft XLII stuwers.
Obiit tot Coelen den 20en junii anno 1585 wesende 52 jaer oudt.

Christiaen was het tweede van de in totaal elf kinderen, van wie er een zusje, Machteld, maar één dag oud werd. De tweede zus, ook Machteld genoemd, overleed na zes weken. Er waren overigens nog twee dochters met de naam Machteld, zij werden resp. 62 en 79 jaar oud. Alle dochters werden vernoemd naar de moeder van Adriaen Claesz. van Adrichem, waarschijnlijk speelde zij een belangrijke rol in het leven van de familie. 

Toen Christiaen negen jaar was overleed zijn drie jaar oudere broer Claes op slechts twaalfjarige leeftijd. Claes werd begraven in de Oude kerk van Delft. Christiaen werd hiermee het oudste kind van het gezin. Vader Adriaen schreef hierover; 

Op den XXIIIIen dach in februario anno XVc ende XLII op synte

Matijsdach, het jaer ingaende op jaersdach, doen stoerf Claes
Adriaensz. op en saterdach, mijn eerste kynt, ende was out XII jaer
ende VI weken ende eenen dach ende leyt begraven in de Oude Kerck. 

Op 30 mei 1551 wordt de jongste zus Machteld van het gezin geboren. Als oudste broer, Christiaen is dan achttien, is hij getuige bij de doop van zijn zusje. Hij geeft zijn pasgeboren zusje een zogenaamde "pillegyft", een gewoonte in die tijd. Het is een geschenk van de doopheffers aan hun petekind. Kort daarop vertrek Christiaen naar de Universiteit van Leuven waar hij theologie gaat studeren.  

De neef van zijn moeder Baertge, Martinus Dorpius (Latijn voor Maarten van Dorp) was een beroemde theoloog. Mogelijk heeft Christiaen hier zijn interesse voor theologie vandaan. Martinius was hoogleraar aan de Universiteit van Leuven en bevriend met Desiderius Erasmus. Martinus Dorpius overleed echter in 1525, al voor de geboorte van Christaen. Erasmus schreef het grafschrift van Martinus Dorpius.

Universiteit van Leuven

De studenten theologie aan de universiteit van Leuven waren in de zestiende eeuw zowel theologen als (toekomstige) priesters. Er bestonden voor priesters in die tijd nog geen aparte seminaries. Halverwege de zestiende eeuw waren er zo'n vijfentwintig tot dertig studenten theologie op de universiteit. 

De studenten konden vier verschillende graden krijgen, vergelijkbaar met de Bachelor, Minor, Major en Master van nu. Voor de Baccalaureus Biblicus was de studietijd zo'n vijf jaar. De Baccalaureus Sententiarius, waarvan de studietijd één jaar was. Voor de Baccalaureus formatus stond ook één jaar studietijd en de Baccalaureus Licentiatus had een studietijd van ruim vier jaar, zodat de meeste studenten alleen de eerste drie graden haalden vanwege de zware tijdsinvenstering. Christiaen heeft waarschijnlijk alle graden behaald want hij doet ruim tien jaar over zijn studie. De eerste jaren volgden de studenten alleen de lessen. Na het Baccalaureus Biblicus dienden de studenten zelf ook commentaren te schrijven en mochten ze actiever aan de lessen deelnemen. 

Christiaens vader Adriaen overlijdt in 1560 en Christiaen wordt de eigenaar van twee morgen land (een morgen is net iets minder dan een hectare) in de Lier, dichtbij Naaldwijk, waar zijn moeder vandaan kwam.

Op 2 maart 1561, Christiaen was toen achtentwintig jaar oud, werd hij tot priester ingewijd. Hij gebruikte voortaan de Latinisering van zijn naam; Christianus Crucius Adrichomius. Waarbij Crusius komt van de brouwerij waar hij opgroeide, "t Dubbele Cruijss". 

"Christum sequere" was zijn lijfspreuk. Waarvan ik denk dat het zoiets als "Christus volgend" betekend. 

Sint Barbaraklooster te Delft

Op 15 augustus 1566 werd hij tot pater, rector en biechtvader geïnstalleerd van het Sint Barbaraklooster op de Oude Delft. In het begin van de 80 jarige oorlog, zo rond het najaar van 1572, wanneer de Geuzen Delft in nemen, vlucht Christiaen naar Utrecht. In die tijd overlijdt ook zijn moeder Baertgen in januari 1575, op drieënzestigjarige leeftijd. 

In 1578 vertrekt Christiaen naar Mechelen waar hij zijn eerste theologisch werk "Vita Jesu Christi ex quattuor Evangelisitis breviter contexta" uitbracht.

Tenslotte vertrekt Christiaen wederom. Rond 1580 gaat hij naar Keulen, waar hij rector van het Augustinessenklooster "Groot Nazareth" wordt. 

Dertig jaar lang deed Christiaen onderzoek naar de overblijfselen van het oude Jeruzalem en het Heilige Land, waar hij overigens zelf nooit is geweest. 

In 1585 kwam het eerste deel van zijn Topografie van Jeruzalem uit. (Zie deze link voor een deel van de topografie). Op de kaarten is ook het familiewapen van de familie van Adrichem te zien, de omhoog kruipende slang. 

Pas vijf jaar na zijn dood, in 1590, werd zijn tweede werk; "Theatrum terrae Sanctae et Biblicarum Historiarum" in zijn geheel uitgebracht door Georg Braun. Het boek geeft een beschrijving van Palestina en het oude Jeruzalem in twaalf topografische kaarten, en een chronologie van Adam tot de dood van Johannes de Apostel. De kaarten bevatten o.a. de locaties van historische gebeurtenissen uit de bijbel en is daarmee niet zozeer topografisch maar eerder spiritueel. 

Ruim dertig jaar heeft Christiaen talloze oude boeken en kaarten bestudeerd. De werken waarop hij zijn boek heeft gebaseerd, zijn inmiddels allemaal verloren gegaan, juist daarom is het werk na ruim vierhonderd jaar nog steeds zo belangrijk.

Zijn boek werd in vele Europese talen vertaald en herdrukt en is nog steeds in tal van nationale archieven en musea te vinden. De kaart van Jeruzalem hangt ook prominent aan de muur van de eetkamer van het prestigieuze vijf sterren hotel "King David" in Jeruzalem, met rechts in de bovenhoek van de kaart de naam en het familiewapen van de familie van Adrichem. Best bijzonder vind ik!

detail van een van de topografische kaarten van Christiaen

Op 20 juni 1585 overlijd Christiaen in Keulen waarna hij in de kloosterkerk wordt begraven. Hij is dan tweeënvijftig jaar oud. Een deel van zijn grafschrift luidt "in het dertiende jaar van zijn ballingschap om wille van het geloof ondergaan". 

Zijn boek staat inmiddels op mijn verlanglijstje, maar met prijzen van in de duizenden euro's moet ik er nog wel even voor sparen....

Meer informatie over Christiaen vind je HIER.